Montessori - Nebule i faza wrażliwa

O fazach wrażliwych zwanych okresami wrażliwości, okresami sensytywnymi czy krytycznymi.

O Montessori znajdziesz również:

Dziecko po przyjściu na świat „przyswaja sobie i zawłaszcza otoczenie, które zastaje, i rozwija osobowość dostosowaną do warunków tego otoczenia”. Nebule to wrodzona gotowość
do opanowania ludzkich czynności, na przykład mowy i ruchu.

Nebule uaktywniają się w tak zwanych okresach wrażliwych, fazach wrażliwych, okresach krytycznych czy ensytywnych. Są to etapy maksymalnej przyswajalności, chłonności w uczeniu się. Dziecko jest podatne na mowę, ruch w określonej fazie, w pewnym momencie jego życia. Hugo de Veries, od którego pojęcie faz wrażliwych przejęła Maria – określa nimi okresy rozwoju przejściowego trwania do nabywania lub do rozwoju określonych kompetencji i umiejętności. Jednak Nebule mają szansę rozwijać się wtedy, gdy stają się skuteczne dopiero we współpracy ze środowiskiem. Dziecko musi usłyszeć mowę, zobaczyć ruchy warg, aby mogło mówić, aby miało możliwość nauczyć się języka. W innym wypadku nie mogłoby się nauczyć, pomimo że człowiek posiada taką zdolność. Maria Montessori pisała „Kiedy minie okres chłonności, to dalsze zdobycze osiągać może tylko dzięki świadomej pracy, z trudem i wysiłkiem,
nakładem siły woli. Zaś w warunkach osłabnięcia wrażliwości praca ta staje się żmudna. W tym punkcie widać zasadniczą różnicę między psychologią dziecka a psychologią osoby dorosłej”.

Fazy wrażliwe to takie okresy w życiu dziecka, które są ograniczone czasem. Są to momenty, które charakteryzuje skuteczność, ale tylko wtedy gdy towarzyszy im odpowiednia sytuacja i możliwość do przyswojenia nowych umiejętności oraz wiedzy. Oznacza to, że kiedy dziecko wejdzie w odpowiednią fazę (na przykład: faza porządku, faza na mowę, faza na ruch, faza na zachowania społeczne) to powinno otrzymać pomoc wychowawczą, dostosowaną do jego potrzeb.

Pojawia się powtarzanie. Całkiem normalne dla nowych umiejętności. Przykładem może być gaworzenie – ćwiczenie mowy.

Maria Montessori pisze „W przypadku funkcji psychicznych dojrzałość osiągnąć można tylko podejmując doświadczenia w środowisku, a są one w obrębie poszczególnych etapów rozwoju rozmaite. Struktura horme zmienia się w miarę dorastania i wyraża się w jednostce intensywną skłonnością do określonych działań, które dziecko powtarza długo i bez widocznego (dla dorosłych) celu, aż nagle urodzi się z nich jakaś nowa funkcja. […] Jeśli dziecko w okresie, który natura na to przeznacza, nie ma możliwość zgromadzenia potrzebnych doświadczeń, to owo szczególne, pobudzające uwrażliwienie przemija, zaś rozwój i dojrzałość ulegają zaburzeniu”.

Chronologia okresów wrażliwych:

Od narodzin – do 6 roku życia – mowa, ruch, zachowania społeczne, porządek. Warto zwrócić szczególną uwagę na fazę wrażliwą na porządek, który Maria określała mianem „ładu
umysłowego” – oznaczającego stabilne więzi rodzinne, jasne reguły, zewnętrzny porządek przedmiotów.
7 – 12 rok życia – moralność, sprawiedliwość, dobro i zło, obiektywna właściwość rzeczy. Czas uświadomienia reguł, norm i wartości moralnych. Dziecko interesuje się zwierzętami, roślinami, zbiera i kolekcjonuje różne przedmioty. Często przechodzi od szczegółu do badania całości. Znaleziony kamień może dać początek kolekcji minerałów.
13 – 18 rok życia – godność osobista, odpowiedzialność społeczna, wiara we własne siły. Jest to faza odłączania się od rodziców, szukania własnego systemu wartości, własnej drogi: skąd przychodzę, kim jestem, kim chcę zostać.

Przykład fazy wrażliwej u 7-letniej dziewczynki:

„Siedmioletnia Agnieszka jeszcze przed wakacjami bardzo intensywnie przepisywała teksty z przygotowanych kart pracy. Każda z nich dotyczyła kolejnych liter alfabetu. Minęły dwa miesiące letnich wakacji. W dniu rozpoczęcia roku szkolnego zapowiedziano dzieciom, że następnego dnia od rana będą opowiadać swoje wrażenia z wakacji i omawiać zadane w czerwcu prace. Dzieci w dniu następnym siadały na swoich miejscach ze swymi pracami i czekały na początek zajęć. Rzeczywiście, początek tego dnia był inny niż zazwyczaj, bo nie rozpoczynała go praca wolna. Ale Agnieszka, gdy wkroczyła w progi klasy, skierowała swe kroki do regału, wzięła skrzyneczkę ze wspomnianymi kartami i usiadła, pragnąc kontynuować zajęcia… sprzed wakacji. Gdy podniosła wzrok, widać w nim było zdumienie i zaskoczenie sytuacją, połączone z żalem, że pracę musi na chwilę odłożyć… Po rozmowach o wakacjach z radością zaczęła przepisywać kolejną kartę… Można wskazać tu inne, liczne przykłady” (M. Miksza, Zrozumieć Montessori).

M. Miksza, Zrozumieć Montessori

W sieci znalazłam również taki podział:

Od narodzin – do roku – ruch. Możliwość poruszania się możliwie jak najwcześniej od urodzenia. Ograniczenie lub wyeliminowanie czasu spędzonego w łóżeczku, wózku, leżaczku.
Od urodzenia – do 6 lat – język. Dużo rozmawiaj z dzieckiem, unikaj „dziecięcego języka”, czytaj dziecku.
1 – 4 lat – małe obiekty. Popularne są drewniane laleczki, samochody, mały świat zabaw.
2 – 4 lat – porządek. Środowisko domowe (prostota, piękno).
2 – 6 lat – muzyka. Często śpiewaj dziecku, słuchajcie muzyki klasycznej.
18 miesięcy – 3 lat– toaleta. Postępuj zgodnie z dzieckiem.
2 – 6 lat – łaska i uprzejmość. Modeluj dobre zachowanie w domu.
2 – 6 lat – zmysły.
3 – 4 lat – pisanie.
4 – 6 lat – relacje przestrzenne.
4 – 6 lat – matematyka.

Grafika przedstawiająca okresy wrażliwości 🙂

źródło: http://ageofmontessori.org/your-childs-developmental-windows-of-opportunity/

Dziękuję ageofmontessori za możliwość użycia grafiki w poście 🙂

W tym wszystkim najważniejsza jest obserwacja dziecka. Tutaj nie można niczego ani przyspieszać, ani nie powinno się spowalniać. Obserwować, obserwować, obserwować i uczyć się obserwacji, bo ona wcale łatwa nie jest.

An. 🙂